Díli, 15 Maio 2025| S.E Ministru Planeamentu no Investimentu Estratejíkú. Eng. Gastão Francisco de Sousa, Partisipa Konferénsia Internasionál Dili: “Hasoru Dezafiu: Direitu Marítimu no Rezolusaun Litíjiu Marítimu”. ho objetivu atu fornese plataforma ba diskusaun internasionál entre expert sira, partisipante governamentál no parte interessadu sira atu ko’alia kona-ba isu sira iha área marítima.

Konferénsia sei aborda dezenvolvimentu foun iha domíniu lei marítima no mekanizmu atu rezolve konflitu marítimu iha rejiaun no mundu. Liuhosi diálogu konstrutivu, partisipante sira bele identifika dezafiu prinsipál sira, buka oportunidade ba kooperasaun, no halo estratéjia komun atu enfrenta mudansa sira ne’ebé hakbi’it iha setor marítimu.

konferénsia ne’e mós oportunidade importante atu:

  • Fortaleze pozisaun Timor-Leste iha kontestu lei marítima internasionál,
  • Hatudu komitmentu nian atu proteje no uza be masin recurso marítimu deit,
  • Hakarak hametin kooperasaun rejionál no internasionál kona-ba asuntu sira iha área ne’e. Além tan, konferénsia ne’e bele hadia konsiensia kolektivu kona-ba importansia atu halo proteksaun ba ambiente tasi no uza recurso tasi ho maneira sustentável, tuir prinsipiu lei tasi internasionál.

 

 

 

 

Abertura Husi Sua Excelênca Prezidente Republika, José Ramos-Horta ho Primeiro-Ministro, Kay Rala Xanana Gusmão Iha Salaun Nobre MNEC, Praia dos Coqueiros Dili.

S.E. Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta, hato’o diskursu abertura iha Konferénsia Internasionál Dili, ho tema “Navegasaun ba Dezafiu sira: Direitu Tasi nian no Solusaun Disputa Marítima”.

Bainhira dirije ba distintu audiénsia sira inklui Prezidente Tribunál Internasionál ba Direitu Tasi nian, Juis Tomas Heidar, Primeiru-Ministru Xanana Gusmão, no peritu internasionál balu, Prezidente Ramos-Horta fó benvindu ba partisipante sira iha Dili no subliña importánsia direitu internasionál nu’udar fundasaun ba pás, justisa, no soberania globál.

Prezidente destaka Timor-Leste nia susesu uza prosesu legál tuir Konvensaun ONU kona-ba Direitu Tasi nian (UNCLOS) hodi rezolve disputa fronteira marítima ho Austrália. Ezemplu ida-ne’e hatudu oinsá nasaun ki’ik sira bele afirma ho efetivu sira-nia soberania liuhosi mekanizmu legál sira envezde podér militár.

Sua Exce. Prezidente Repúblika, J. Ramos-Horta deskreve UNCLOS hanesan enkuadramentu ida ne’ebé komprensivu ba governasaun tasi nian ne’ebé ajuda rezolve dezafiu modernu sira inklui mudansa klimátika, poluisaun, no lakon biodiversidade. Nia refere ba partisipasaun Timor Lorosa’e nian iha opiniaun jurídiku ida foin lalais ne’e, ne’ebé klarifika nasaun sira-nia obrigasaun relasiona ho klima tuir lei marítima.

Maski rekoñese tensaun globál sira ne’ebé aumenta, Prezidente koloka konferénsia ne’e hanesan oportunidade ida atu selebra kooperasaun legál internasionál no promove diálogu kona-ba asuntu marítima sira ne’ebé kontensiozu, inklui sira iha Tasi Xina Súl nian. Eventu ne’e hatudu Timor Lorosa’e nia dedikasaun ba rezolusaun disputa pasífika no tane aas lei internasionál iha asuntu marítima.

 

 

 

 

 

 

 

#Remata

Média MPIE